Memuriyet Haber
TÜRKÇE YAZIM KURALLARI
“de”nin Yazımı:
Türkçede iki türlü “de” vardır. Bunların biri bağlaç, diğeri ektir. Bağlaç olan “de” ayrı yazılır. Büyük ünlü uyumuna uyar. Ancak konuşmada sertleşme olsa bile bu durum yazıda gösterilmez. Ek olan “-de bitişik yazılır. Ünlü ve ünsüz uyumuna uyar.
UYARI: “de” yi cümleden çıkardığımızda cümlenin anlamında bir daralma olsa da bozulma ya da değişme olmuyorsa “de” ayrı, oluyorsa bitişik yazılır.
“ki” nin Yazımı:
Türkçede yazılış bakımından iki “ki” vardır. Bunların biri ek, diğeri bağlaçtır. Bağlaç olan “ki” ayrıyazılır, ses uyumlarına uymaz. Ek olan “-ki” iki türlüdür. Biri sıfat (yapım eki) türetir, diğeri ilgi zamiridir (çekim eki).
UYARI: “neyinki, kiminki, neredeki, ne zamanki” sorularına yanıt veren “ki” bitişik, yanıt vermeyen “ki” ayrı yazılır.
Not: Bağlaç olup da kalıplaştığı için bitişik yazılan birkaç “ki” vardır.
“Sanki, halbuki, mademki, oysaki, meğerki, vs…”
“mi”nin Yazımı:
“mi” hangi anlamda kulanılırsa kullanılsın ayrı yazılır. Ünlü uyumlarına uyar. “mi” den sonra gelen ekler “mi” ye bitişik yazılır.
Olumsuzluk Ekinin Yazımı:
Olumsuzluk eki (-me) bitişik yazılır. “-yor” ekinden önce geldiğinde darlaşır.
“ile” ve “idi, imiş, ise” nin Yazımı:
Bu sözcükler birişik de yazılabilir. Bu durumda:
Ünsüzle biten sözcüklerden sonra kullanıldıklarında baştaki “i” düşer. Geriye kalan bölüm ses uyumlarına uyar.
Ünlüyle biten sözcüklerden sonra geldiğinde baştaki “i” düşer. Bunun yerine “y” koruyucu ünsüzü gelir.
Ünlüyle Biten Eylemlerin Yazımı:
Ünlüyle biten fiiller “-yor” ekini aldığında fiilin sonundaki ünlü darlaşır. Bu durum yazıda da gösterilir. Ancak kaynaştırma ünsüzü “y” den kaynaklanan darlaşma yazıda gösterilmez. (demek ve yemek fiilleri istisna)
Sayıların Yazımı:
Sayılar Yazıyla gösterildiğinde her sözcük ayrı yazılır.
NOT 1: Rakamlardan sonra kullanılan nokta “-(i)nci” ekinin yerini tutar. Bu nedenle noktayla bu ek bir arada olmaz.
NOT 2: Tarihlerden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır ve ünsüz uyumuna (sertleşme) uyar.
Kısaltmaların Yazımı:
Kısaltmalarda genellikle her sözcüğün ilk harfi alınır ve büyük yazılır. Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işareti ile ayrılır, kısaltmanın okunuşuna göre yazılır.
Büyük Harflerin Kullanımı:
Özel adlar ve bu adlardan türeyen sözcükler büyük harfle başlar. (Kişi ad ve soyadları, hayvanlara verilen adlar, kitap, dergi, gazete, kurum, kuruluş, köy, ilçe, kasaba… adları)
Yazı başlıkları, mektup hitapları büyük harfle başlar.
Yön adları özel bir ada yönelikse ya da ad aktarması yoluyla o adın yerini tutuyorsa büyük harfle, sadece yön bildiriyorsa küçük harfle başlar.
Gün ve ay adları tarih bildiriyorsa büyük harfle, bildirmiyorsa küçük harfle başlar.
Güneş, dünya ve ay sözcükleri terim olarak kullanıldığında büyük harfle, diğer durumlarda küçük harfle başlar.
Unvan sıfatları lakaplar özel bir ada yönelikse büyük harfle, değilse küçük harfle başlar.
İkilemelerin Yazımı:
İkilemeler ayrı yazılır, bunların arasına noktalama işareti konmaz.
Bileşik Fiillerin Yazımı:
İsim ve yardımcı fiilden oluşan bileşik eylemler söylenirken simde bir ses düşmesi ya da türemesi olursa bitişik, hiçbir ses olayı olmazsa ayrı yazılır.
Söze yeterlilik, süreklilik, tezlik ve yaklaşma anlamları veren kurallı bileşik fiiller her zaman bitişik yazılır.
Anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) bileşik fiiller yazılır.
Bileşik Sözcüklerin Yazımı:
Bileşik sözcükler şu anlamlarda bitişik yazılır:
Anlam ya da tür kayması yoluyla oluşmuşsa
Bileşik sözcükler söylenirken herhangi bir ses olayı olmuşsa.
Bileşik sözcük terimsel anlam kazanmışsa.
Kesme İşaretinin Kullanımı:
Özel adlara gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılır. Yapım ekleri ayrılmaz.
Kısaltmalara, harflere, eklere, sayılara gelen ekler kesme işareti ile ayrılır.
Kimi sözcüklerde düşen hecelerin yerine kullanılır.
d) “-ler” eki özel adlara geldiğinde söze “adaş” ya da “benzerleri” anlamı veriyorsa kesme işareti ile ayrılar, diğer durumlarda ayrılmaz.
NOT 1: Türkçede bitişik ve ayrı yazımla ilgili olarak karıştırılan birkaç sözcük vardır. Bunlardan “birtakım” sözcüğü belgisizlik bildiriyorsa (“bazı” anlamındaysa) bitişik, sıfat tamlaması olarak kullanılmışsa ayrı yazılır.